Aspekte të Hartës së Parë të Shqipërisë me Toponimastikënë Gjuhën Shqipe (1902) Aspekte të hartës së parë të Shqipërisë me toponimastikë në gjuhën shqipe (1902)
Abstract
Përgjatë shekujve hartografë, historianë dhe institucione nga vende të ndryshme evropiane
dhe të botës kanë botuar shumë harta dhe atlase, ku tregohet përhapja gjeografike e shqiptarëve dhe e
Shqipërisë në hapësirë. Ndonëse këto harta janë një pasuri e madhe me vlerë hartografike e sidomos
historike, të cilat faktojnë etninë e lashtë autoktone të shqiptarëve në Ballkan, asnjëra syresh nuk ishte
në gjuhën shqipe, por në gjuhën e hartografëve të huaj që i përpunuan. Botimi i hartës së parë të trevave
shqiptare me toponimastikë në gjuhën shqipe më 1902 shënon një moment të madh historik pasi themeloi
fushën e hartografisë shqiptare. Ky punim merr në shqyrtim rëndësinë historike, gjeografike, gjuhësore
dhe kulturore të kësaj arritjeje të padytë. Harta qe fryt i një bashkëpunimi të begatë gjatë Rilindjes
Kombëtare Shqiptare midis spanjollit Don Juan Pedro de Aladro Kastrioti, i mbiquajtur nga shqiptarët Gjin
Aladro Kastrioti dhe Faik bej Konicës, themeluesit edhe redaktorit të revistës rilindëse “Albania”. Punimi
merr për herë të parë në analizë veçoritë hartografike dhe gjeografike të hartës së parë me toponimastikë
në shqip të vitit 1902. Mes shumë të dhënave përshkrimore të kësaj vepre hartografike shquhet shtrirja
e trungut etnik shqiptar në Ballkanin Perëndimor gjatë fillimviteve 1900. Për më tepër, ky punim do të
përshkruajë edhe ndihmesën e pashlyeshme që dha një nga gjeografët më të shquar botërorë të asaj kohe,
Élisée Reclus, në drejtimin e grupit të punës që u mor me ndërtimin e hartës së parë të Shqipërisë me
toponimastikë në gjuhën shqipe.
Fjalë kyçe: Gjin Aladro Kastrioti, Faik bej Konica, Élisée Reclus, Shkodër, hartë e Shqipërisë, toponimastikë
Abstract: Over the ages, cartographers, historians, and institutions from diverse European nations and beyond have produced numerous maps and atlases, illustrating the spatial distribution of Albanians and Albania. While these maps hold significant cartographic and historical value, showcasing the ancient authentic ethnicity of Albanians in the Balkans, none have been in Albanian but rather in the languages of foreign cartographers who compiled them. The publication of the first map of Albanian territories with Albanian toponymy in 1902 marks a pivotal historical moment, establishing Albanian cartography. This paper delves into the historical, geographical, linguistic, and cultural importance of this notable
achievement. The map was the product of a fruitful collaboration during the Albanian National Awakening between Don Juan Pedro de Aladro Kastrioti, known to Albanians as Gjin Aladro Kastrioti, and Faik bey Konica, the founder and editor of the Albanian National Awakening magazine “Albania”. The paper examines the cartographic and geographical characteristics of the first map with Albanian toponymy from 1902. Noteworthy among the descriptive data of this cartographic work is the extent of the ethnic Albanian presence in the Western Balkans during the early 1900s. Additionally, this paper will detail the invaluable assistance provided by Élisée Reclus, one of the foremost geographers of the time, in guiding the working group involved in constructing the first map of Albania with Albanian toponymy.
Keywords: Gjin Aladro Kastrioti, Faik bej Konica, Élisée Reclus, Shkodër, map of Albania, toponymy
Përgjatë shekujve hartografë, historianë dhe institucione nga vende të ndryshme evropiane dhe të botës kanë botuar shumë harta dhe atlase, ku tregohet përhapja gjeografike e shqiptarëve dhe e Shqipërisë në hapësirë. Ndonëse këto harta janë një pasuri e madhe me vlerë hartografike e sidomos historike, të cilat faktojnë etninë e lashtë autoktone të shqiptarëve në Ballkan, asnjëra syresh nuk ishte në gjuhën shqipe, por në gjuhën e hartografëve të huaj që i përpunuan. Botimi i hartës së parë të trevave shqiptare me toponimastikë në gjuhën shqipe më 1902 shënon një moment të madh historik pasi me të themelohet hartografia shqiptare. Ky punim merr në shqyrtim rëndësinë historike, gjeografike, gjuhësore dhe kulturore të kësaj arritjeje të padytë. Harta qe fryt i një bashkëpunimi të begatë gjatë Rilindjes Kombëtare Shqiptare midis spanjollit Don Juan Pedro de Aladro Kastrioti, i mbiquajtur nga shqiptarët Gjin Aladro Kastrioti dhe Faik bej Konicës, themeluesit edhe redaktorit të revistës rilindëse "Albania". Punimi merr për herë të parë në analizë veçoritë hartografike dhe gjeografike të hartës së parë me toponimastikë në shqip të vitit 1902. Mes shumë të dhënave përshkrimore të kësaj vepre hartografike shquhet shtrirja e trungut etnik shqiptar në Ballkanin Perëndimor gjatë fillimviteve 1900. Për më tepër, ky punim do të përshkruajë edhe ndihmesën e pashlyeshme që dha një nga gjeografët më të shquar botërorë të asaj kohe, Élisée Reclus, në drejtimin e grupit të punës që u mor me ndërtimin e hartës së parë të Shqipërisë me toponimastikë në gjuhën shqipe.
References
- Historik Shkodër, Fondi: Arkivi i Vjenës: 1902-1907, fl. 69-70.
- Arkivi Qendror Shtetëror i Republikës së Shqipërisë (më tej A.Q.Sh.), Fondi (më tej F.) 35, Viti (më tej V.) 1902, Dosja (më tej D.) 143, fletë (më tej fl.) 1.A.Q.Sh., F. 13, V. 1902, D. 3, fl. 3-4.
- Österreichisches Staatsarchiv/Haus-, Hof- und Staatsarchiv, Politisches Archiv XIV 12-3-1, fl. 30-31.
- Institut géographique de l’Université nouvelle de Bruxelles. “Shcypenia = Shciperia”Hartë, 1902. Biblioteka Publike “Marin Barleti”, Fondi Albanologjik.
- Institut géographique de l’Université nouvelle de Bruxelles. “Shcypenia = Shciperia” Hartë, 1902. Bibliothèque royale de Belgique.
- Conrad, V. (1941). Obituary: Wladimir Köppen. Geographical Review, Vol. 31 (1), 154-155.
- Fernoel (1903). Don Juan de Aladro Kastrioti: Prince d’Albanie. L’Echo des Jeunes, 1 tetor 1903, 100-101.
- Ferrer A. J. (1902). D. Juan P. de Aladro y Kastriota: Principe de Albania. El Guadalete, 25 maj 1902, 1.
- Lopez, R. J. (2002). El Jerezano Juan Pedro Aladro Kastriota: Principe de Albania. Revista de Historia de Jerez, 8, pp.207-218.
- Konica, F. (1898). Notes Diverses. Albania, 2 (6), 100.
- Konica, F. (1900). Karta e Shciperise. Albania, 4 (5),pp. 6-7.
- Konica, F. (1902). Karta dheshkrimtare. Albania, 6 (4), pp.104-105.
- Konica, F. (1902). La première carte d’Albanie. Albania, 6 (4), pp.113-114.
- Konica, F. (1905). Fleta e Drectorit. Albania, 9 (4), pp.73-74.
- Konica, F. (1907). Fleta e Drectorit. Albania, 11 (4), pp.73-76.
- Vaugelas (pseudonim i Faik Konicës). (1902). Karte-Harte, Albania, 6 (4), pp.93-94.
- Andrea, F. (2016). Faik Konica - Përlindësi Modern. Tiranë: Zenit Editions.
- Andrea, F. (Ed.), (2020). Letërkëmbim 1897-1912, “Albania” dhe Vjena. Prishtinë: Botime Artini.
- Clark J. ve Martin C. (Ed.). (2013). Anarchy, Geography, Modernity: Selected Writings of Elisee Reclus (trans. John Clark ve Camille Martin). Michigan: PM Press.
- Clayer, N. (2012), Në fillimet e nacionalizmit shqiptar (trans. Artan Puto), Tiranë: Botimet Përpjekja. (Viti origjinal i botimit, 2007).
- Grup autorësh (2007). Historia e Popullit Shqiptar II: Rilindja Kombëtare, vitet 30 të shek. XIX-1912. Tiranë: Botimet Toena.
- Hoxha, D. I. (1986). Nëpër udhën e penës shqiptare. Tiranë: Shtypshkronja Mihal Duri.
- Hudhri, F. (2000). Arti i Rilindjes Shqiptare. Tiranë: Botimet Onufri.
- Jorgaqi, N. (Ed.). (2001). Faik: Konica: Vepra 4. Tiranë: Botimet Dudaj.
- Jorgaqi, N. (Ed.). (2001). Faik: Konica: Vepra 5. Tiranë: Botimet Dudaj.
- Ndoja, Leka (2017). Gjyqi i Grupit Tekniko-Intelektual: Procesi i Maliqit, 1946. Tiranë: ISKPK.
- Nikaj, D. N. (2016), Kujtime të nji jete së kalueme. Tiranë: Botime Onufri.
- Kastrati, J. (2022). Faik Konica: Monografi. Tiranë: Shtypshkronja Kristalina-KH.
- Kocaqi, E. (2020). Shqipëria dhe Fuqitë e Mëdha: 1878-1918. Tiranë: Dodona Press.
- Pango, A. ve Kosta, S. (2014). 300 autorë të huaj për Shqipërinë. Tiranë: Botime Maluka.
- Skëndi, S. (1967). The Albanian National Awakening: 1878-1912. Princeton: Princeton University Press.
- Zavalani, T. (1998). Histori e Shqipnis. Tiranë: Shtëpia e librit Phoenix.
License
Copyright (c) 2024 Xherardo Nikjari (Author)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.